GÖZ HASTALIKLARINDA EKSOZOM TEDAVİSİ: Bilimsel bir Gerçek mi? Yoksa Ticari Bir Dayatma mı?

Son yıllarda göz hastalıklarının tedavisinde “eksozom tedavisi” giderek daha sık konuşulmaya başlandı. Özellikle uzun süredir devam eden retina hastalıkları olan birçok hasta şu soruyu soruyor:

“Hocam, artık yapılacak bir şey var mı?”

Eksozom tedavisi bu noktada, tam olarak mucize vaat etmeyen ama mevcut dokuyu desteklemeyi amaçlayan bir yaklaşım olarak karşımıza çıkıyor.

EKSOZOM NEDİR?

Eksozomlar, vücudumuzdaki hücrelerin birbirleriyle haberleşmek için gönderdiği çok küçük bilgi paketleridir.

Bunu şöyle düşünebilirsiniz:

Vücudumuzda hücreler, birbiriyle sürekli iletişim hâlindedir. Bazı hücreler, çevresindeki hücrelere “daha güçlü ol”, “kendini koru”, “hasara karşı dikkatli ol” gibi mesajlar gönderir.

İşte bu mesajları taşıyan küçük paketlere eksozom denir.

EKSOZOM NE İŞE YARAR?

Eksozomlar kaybolmuş görme hücrelerini yeniden oluşturmaz. Ama hâlâ yaşayan hücrelerin daha iyi çalışmasına ve korunmasına destek olur. Örneğin, Eksozomları, kurumaya yüz tutmuş bir çiçeği düşünerek anlatmak en doğru benzetmelerden biridir.

• Çiçek tamamen kurumuşsa, ne kadar bakım yaparsanız yapın, su verirseniz verin yeniden canlandırmanız mümkün olmaz.

• Ama çiçekte hâlâ canlı hücre varsa, yaprakları solmuş, toprağı susuz kalmışsa; doğru zamanda verilen su ve bakım, çiçeğin kendini toparlamasına yardımcı olur.

Eksozom tedavisi de göz dokuları için buna benzer bir etki hedefler. Yani tamamen ölmüş hücrelerin yerine geçip yeni hücre oluşturmaz, ancak hala canlılığı devam eden ancak fonksiyon gösterecek yani çalışmaya gücü kalmamış hücreleri yeniden canlandırarak onların yeniden fonksiyon göstermesini sağlar.

Bu da eksozomları, göz için “besleyici ve koruyucu bir destek” haline getirir.

GÖZ HASTALIKLARINDAKİ ÖNEMİ

Göz hastalıklarının çoğunda problem bir anda ortaya çıkmaz. Yavaş yavaş ilerleyen bir yıpranma süreci vardır. Göz, özellikle retina ve görme siniri, kendini yenileme kapasitesi sınırlı olan dokulardan oluşur.

Eksozomlar bu noktada devreye giriyor. Çünkü bilimsel çalışmalarda eksozomların:

• Dokudaki iltihabi yükü azaltabildiği

• Hücrelerin strese karşı direncini artırabildiği

• Hasarın ilerleme hızını yavaşlatabildiği gösterilmiştir.

Bu da özellikle:

• Diyabetik retinopati

• Sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu)

• Retina damar hastalıkları

• Optik sinir hastalıkları

• Bazı retinal distrofiler

gibi durumlarda faydalı olabileceğini göstermektedir.

HANGİ HASTALAR İÇİN DAHA AVANTAJLI?

Eksozom tedavisi genellikle;

• Hastalığı çok ileri evrede olmayanlar

• Görmesi tamamen kaybolmamış

• Mevcut tedavilere rağmen beklenen toparlanmayı göremeyenler hastalar için uygun bir tedavidir.

EKSOZOM TEDAVİSİ KESİN İYİLEŞTİRİ Mİ?

Bu noktada açık olmak çok önemlidir.

Eksozom tedavisi:

• Kesin iyileşme garantisi vermez

• Her hastada aynı sonucu oluşturmaz

Ama:

• Bilimsel çalışmalara göre göz dokusu üzerinde faydalı biyolojik etkiler oluşturabilir

• Özellikle doğru hastada, doğru zamanda uygulandığında katkı sağlayabilir

EKSOZOM TEDAVİSİ Mİ YOKSA KÖK HÜCRE TEDAVİSİ Mİ?

Eksozomlar canlı hücre değildir. Bu nedenle:

• Vücutta kontrolsüz çoğalma riski yoktur

• Bağışıklık sistemiyle uyum sorunları yoktur

• Etkisi daha öngörülebilirdir

Bu yönüyle, göz hastalıklarında daha kontrollü bir biyolojik destek olarak değerlendirilmektedir.

GERÇEKTEN FAYDASINI GÖREN HASTA VAR MI?

Bu çok doğal bir soru. Bilimsel çalışmalarda ve erken dönem hasta serilerinde şunlar görülüyor:

✔️ Uygulama genellikle iyi tolere ediliyor

✔️ Ciddi yan etki oranı düşük

✔️ Bazı hastalarda görme fonksiyonları ve retina yapısında olumlu değişiklikler bildiriliyor

Ancak burada dürüst olmak önemli: Eksozom tedavisi her hastada mucize yaratmaz ve tek başına kesin çözüm değildir.

ÖZET

Eksozom tedavisinden beklenti şu çerçevede olmalıdır:

✔️ Göz dokularını destekleyebilir

✔️ Mevcut hücrelerin korunmasına katkı sağlayabilir

✔️ Hastalığın ilerleme hızını yavaşlatabilir

❌ Kaybolmuş görmeyi geri getirmez

❌ Tamamen ölmüş hücreleri canlandırmaz

SON SÖZ

Eksozom tedavisi, göz hastalıklarında bilimsel altyapısı olan ve giderek gelişen bir alandır. Doğru hasta, doğru zaman ve doğru beklenti ile ele alındığında değerli bir destek tedavi olabilir.

Bilimsel literatür açıkça göstermektedir ki:

• Eksozomlar biyolojik olarak etkindir

• Retina ve optik sinir üzerinde koruyucu etkilere sahiptir

• Güvenlik profili olumludur

Bu nedenle eksozom tedavisi, göz hastalıklarında bilimsel olarak desteklenen, umut verici bir tedavi alanı olarak değerlendirilmektedir.

KAYNAKLAR

Pegtel DM, Gould SJ. Exosomes. Annual Review of Biochemistry. 2019;88:487–514.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31220978/https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-biochem-013118-111902

Harrell CR et al. Therapeutic potential of mesenchymal stem cell-derived exosomes. Frontiers in Immunology. 2019;10:2161.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31620161/https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fimmu.2019.02161/full

Mead B, Tomarev S. Extracellular vesicle therapy for retinal diseases. Progress in Retinal and Eye Research. 2020;79:100849.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32061890/https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1350946219301524

Mathew B et al. Mesenchymal stem cell–derived exosomes protect retinal ganglion cells. Stem Cells Translational Medicine. 2019;8(6):595–605.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30844134/https://stemcellsjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/sctm.18-0261

Zhang W et al. Exosomes in retinal diseases. International Journal of Molecular Sciences. 2021;22(5):2467.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33807665/https://www.mdpi.com/1422-0067/22/5/2467

Safwat A et al. Extracellular vesicles in regenerative ophthalmology. Stem Cell Research & Therapy. 2018;9:1–12.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30071854/https://stemcellres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13287-018-0948-8